Duurzaamheid staat nu op zelfde niveau als winstoogmerk

Veel bedrijven vinden het steeds minder sociaal aanvaardbaar om enkel meerwaarde voor de aandeelhouders na te streven

‘Veerkracht in beursgenoteerde ondernemingen: wendbaarheid versus langetermijndenken’: rond dit thema organiseerden het Verbond van Belgische Ondernemingen en Guberna, het instituut voor bestuurders, hun zevende en dit jaar virtuele editie van de dag van de beursgenoteerde ondernemingen. “Organisaties die zich uitrusten met de juiste governance-instrumenten zijn beter in staat om crisissen te doorstaan en duurzame waarde te genereren.”

Danone verrast op dag van de beursgenoteerde ondernemingen

In zijn tussenkomst verwees Mathias Vicherat, secretaris-generaal van de Danone Groep, naar de algemene vergadering op 26 juni 2020. Ceo Emmanuel Faber stelde toen voor om als eerste CAC40-vennootschap het nieuwe Franse statuut ‘bedrijf met een missie’ aan te nemen. De wet op het Groeipact van 2 januari 2020 stelt een commerciële onderneming nu in staat om sociale, maatschappelijke en milieudoelstellingen formeel in de statuten op te nemen.

De statutaire wijziging van het maatschappelijk doel werd gesteund door maar liefst 99,42 procent van de uitgebrachte aandelenstemmen. Hiermee plaatsen de aandeelhouders van Danone de winst, de bedrijfsfinanciering en de bedrijfsactiviteiten formeel ten dienste van de maatschappij: ‘Gezondheid via de voeding naar zoveel mogelijk mensen brengen’. Het doel van deze vernieuwde bedrijfsvorm is niet enkel de economische rentabiliteit waarborgen, maar ook sociale of ecologische uitdagingen aanpakken, conform ook de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDG) van de Verenigde Naties. Als wereldwijd gekend voedingsbedrijf heeft Danone een lange sociale traditie opgebouwd. Het bedrijf verwijst nog steeds naar de toespraken van de oprichter, wijlen Antoine Riboud.

Vier certificeerbare doelstellingen

Met de steun van al zijn belanghebbenden én aandeelhouders zet Danone nu zijn status op het spel om zich structureel en meetbaar te engageren voor een betere wereld. In een dynamiek van solidariteit en innovatie plaatst de vennootschap nu enkele sociale doelstellingen op hetzelfde niveau als haar winstoogmerk. Danone heeft deze vier concreet uitgewerkte en certificeerbare doelstellingen vooropgesteld:

· Een gezondere productportefeuille aanbieden, bijvoorbeeld met merken die betere nutritionele keuzes mogelijk maken en betere voedingsgewoonten aanmoedigen.

· Onze planeet in stand houden en zijn hulpbronnen vernieuwen, via inspanningen op het vlak van regeneratieve landbouw, circulaire economie, biodiversiteit en zorg voor de watercyclus.

· De honderdduizend werknemers, waaronder negenduizend in Frankrijk, wereldwijd beschermen, via onder meer grotere participatiemogelijkheden.

· Een inclusieve groei bevorderen, met een strikt gelijkekansenbeleid en meer steun aan de zwakste schakels van hun ecosysteem.

Revolutie voor gezond voedsel

Die nieuwe missie bezorgde de bekende dochter Alpro een extra stimulans. Alpro is sinds 2018 gecertificeerd als B-Corp. Bedrijven met zo’n certificaat streven vrijwillig hoge standaarden na op het vlak van sociale en ecologische prestaties, verantwoordelijkheid en transparantie. Met zijn jarenlange focus op een groot portfolio aan plantaardige voeding – nu verwoord als ‘Feeding our Future with Plants’ – droeg Alpro al wezenlijk bij aan de wereldwijde revolutie rond gezond voedsel van Danone. Voor de thema’s gezondheid en planeet wil Alpro tegen 2025 zelfs een meetbare verschuiving naar meer plantaardige eetgewoonten bevorderen. Alpro formuleerde intern meetbare engagementen op het vlak van afvalpreventie, watergebruik en transparante diversificatie van plantaardige ingrediënten om bijvoorbeeld hoge nutriscores te bereiken.

Toezichtscomité bewaakt missie

De nieuwe aanpak vergt nieuwe middelen, intern toezicht, bestuurlijke aanpassingen en meer rapportering. De secretaris-generaal van Danone ging dieper in op de rol van het nieuw divers samengestelde toezichtscomité dat de missie bewaakt. De tien externe leden, onder leiding van één lid van de raad van bestuur, krijgen de sleutel in handen om de geloofwaardigheid van het nieuwe vennootschapsmodel te waarborgen aan de hand van concrete criteria. Anders dan de traditionele bestuursstructuren heeft dit onafhankelijke adviesorgaan de bevoegdheid om te (laten) onderzoeken of de vastgelegde sociale doelstellingen echt nagestreefd worden. In het geval van een negatieve evaluatie kan de status ‘bedrijf met een missie’ ingetrokken worden. Afwachten hoe dit nieuw groeimodel met als slogan ‘One Planet. One Health’ zich verder ontwikkelt. Misschien is het risico op gezichtsverlies wel de belangrijkste reden waarom tot nu zo weinig grote bedrijven voor dit nieuwe statuut hebben gekozen.

Uitkeringen aan aandeelhouders fors gestegen

Komt er een extra stimulans uit Europese hoek? In zijn interventie pleitte Didier Reynders, EU-commissaris voor justitie, alvast ook voor een duurzamer ondernemingsbestuur in deze crisistijd. Beursgenoteerde ondernemingen binnen de EU zouden nog steeds de neiging hebben zich meer te richten op de kortetermijnvoordelen voor de aandeelhouders dan op de langetermijnbelangen van hun vele stakeholders. In de laatste dertig jaar blijken de uitkeringen aan aandeelhouders gestegen te zijn van twintig procent naar zestig procent van de winst. “Wie opteert voor duurzame waardecreatie laat de daarvoor noodzakelijke investeringen in innovatie en duurzaamheid niet lijden onder een te hoge winstuitkering aan aandeelhouders.” Hij verwees daarbij ook naar de ondersteunende ‘Study on directors’ duties and sustainable corporate governance’ die EY recent voor de Commissie uitvoerde.

Europees initiatief in de maak

De Europese Commissie plant daarom in 2021 een nieuwe governanceregelgeving om het duurzaamheidsidee meer in het ondernemingsbestuur in te bedden. Dit sluit aan bij de Green Deal. Het doel is duidelijk: de belangen van ondernemingen, van zowel hun aandeelhouders als hun belanghebbenden, moeten meer afgesteld worden op die van de samenleving als geheel. Denk daarbij aan de SDG’s (duurzame ontwikkelingsdoelen), de toeleveringsketen, sociale en mensenrechten, de klimaatverandering, het milieu en andere duurzaamheidskwesties. Op 26 oktober startte de Europese Commissie alvast een publieke bevraging rond de mogelijke omvang, accenten en uitvoeringsmodaliteiten van een nieuwe governanceregelgeving.

Philippe Lambrecht van het VBO plaatste daar meteen enkele juridische kanttekeningen bij. We moeten voorzichtig zijn als we via stakeholdervriendelijke wetgeving de bestuurders opzadelen met nieuwe verantwoordelijkheden. Wat is dan hun aansprakelijkheid naar de toeleveringsbedrijven, aandeelhouders, belanghebbenden, de overheid en de onderneming zelf? Stakeholderbetrokkenheid is inderdaad nodig, maar de Europeanen mogen niet naïef zijn in een wereldeconomie met concurrenten die deze nieuwe langetermijnvisie nog niet meteen aanvaarden. Ondernemingen zijn en blijven zelf ook een deel van de maatschappij, ze zijn er geen tegenstanders van.

Belgisch kader

Volgens Lambrecht zit de idee van duurzame waardecreatie al behoorlijk ingebed in onze nieuwe Belgische Corporate Governance Code 2020. Wij zijn ver weg van de intussen beruchte quote van Milton Friedman: ‘There is one and only one social responsibility of business— to use its resources and engage in activities designed to increase its profits so long as it stays within the rules of the game, which is to say, engages in open and free competition without deception or fraud.’

De nieuwe Belgische Corporate Governance Code 2020 benadrukt evenzeer het idee van duurzame waardecreatie op de lange termijn, met verantwoord gedrag van alle vennootschapsgeledingen en een permanente aandacht voor de legitieme belangen van de stakeholders. Zo bevat de code expliciete verwachtingen qua diversiteit, talentontwikkeling en opvolgingsplanning, de rapportering over niet-financiële thema’s en het remuneratiebeleid. Beursgenoteerde ondernemingen kunnen daarmee een proactieve dialoog met hun vele belanghebbenden aangaan.

Stakeholders nauwer bij besluitvorming betrekken

Lambrecht verwees zelfs naar een amendement dat in extremis aan de definitie van vennootschap in art 1:1 van het WVV (Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen) is toegevoegd: ‘Een van haar doelen is aan haar vennoten een rechtstreeks of onrechtstreeks vermogensvoordeel uit te keren of te bezorgen.’ Er zijn dus ook statutair meer sociale doelen mogelijk.

Het stakeholder capitalism of zo u wil de stakeholder governance, de verklaring van de Amerikaanse Business Round Table over het doel van de onderneming in 2019, het groeiende aantal bedrijven met het B-Corp-label en andere duurzame-rapporteringstrends illustreren gelukkig dat veel bedrijven het steeds minder sociaal aanvaardbaar vinden om enkel meerwaarde voor de aandeelhouders na te streven. Steeds meer ondernemingen zoeken met adviesraden, platformen en andere bevragingen naar wegen om stakeholders nauwer bij de besluitvorming te betrekken.

“Wie een duurzame relatie met de onderneming uitbouwde, moet meer recht van spreken hebben dan wie toevallig en tijdelijk enkele aandelen bezit”, zo merkte een van de aanwezigen op in de discussie.