Herman Daems, Professor-emeritus
ESG is als begrip ongedefinieerd. Er ligt geen draaiboek bij de Europese Commissie of andere instellingen
Herman Daems is geen voorstander van een overheid als aandeelhouder bij beursgenoteerde bedrijven. "Dat leidt tot gigantische belangenconflicten."
Professor-emeritus Herman Daems (77) heeft er een indrukwekkende loopbaan opzitten. Als bestuurder en voorzitter bij talloze bedrijven en organisaties zat hij jarenlang in de cockpit van onze economie, als bevoorrecht getuige én participant. “De beste ondernemingen zijn degene die de moeilijke balans vinden tussen profit en purpose.”
Het was een bevlogen Herman Daems die het woord nam op het Top Seminar van Unizo. Tussen al het jonge geweld van sprekers liet de éminence grise van onze economie zich niet onbetuigd. De ruim achthonderd ondernemers hingen aan zijn lippen. Herman Daems besprak zijn boek ‘Geheimen van de bestuurskamer’, waarin het thema corporate governance centraal staat. Als voormalig bestuurder bij Belgacom (Proximus) en Glaverbel-Asahi en gewezen voorzitter van de raad van bestuur van de KU Leuven, Gimv, Barco, Lannoo en BNP Paribas Fortis, put hij uit een rijke ervaring.
Toch is besturen ‘het managen van onwetendheid’, schrijft hij in zijn boek. “Het is een paradox: als bestuurder zou je alles moeten weten om de kernopdrachten goed uit te voeren. Je voert dus een permante strijd om niet onwetend te zijn. Je moet je bewust zijn van die onwetendheid. De oplossing is niet om de raad van bestuur te overstelpen met een berg documenten, want die leest geen kat. Het komt erop aan dat het management de raad van bestuur het vertrouwen geeft en zelf aangeeft wat er speelt.”
Herman Daems was tussen 2008 en 2014 voorzitter van het Belgian Corporate Governance Committee. Dat stelt de code met aanbevelingen over deugdelijk bestuur op die de beursgenoteerde ondernemingen in ons land moeten volgen. Momenteel is hij voorzitter van het European Corporate Governance Institute. “Een halve eeuw geleden kwam The New York Times met de term corporate governance op de proppen. Vandaag is dat een beetje een containerbegrip geworden. Het is een begrip dat jammer genoeg gelegaliseerd is, met juristen die de verschillende punten afvinken.” Maar daar gaat het niet om, getuigt Daems. “Ik spreek over corporate governance 3.0. Dat betekent: besturen met het oog op mens en klimaat, zonder klassieke aandeelhouders te zeer te ontmoedigen en toch toegevoegde waarde voor de economie te creëren.”
Dat is een moeilijk evenwicht voor ondernemingen, al zijn we ver af van de definitie van Milton Friedman: 'The social responsibility of business is to increase profits'. “Dat kan niet meer natuurlijk”, zegt Herman Daems. “Maar – en daar ben ik ook niet uit – hoeveel van zijn beschikbare middelen moet een bedrijf investeren in sustainability? Uiteraard moeten we aandacht hebben voor duurzaamheid. Alleen, zonder profit geraak je niet aan je purpose. De beste ondernemingen zijn diegene die de balans vinden tussen een meer maatschappelijk gedreven rol en de financieringscapaciteit van de onderneming, het investeringsbudget, de dividenden. Het is een moeilijker vraagstuk dan velen vermoeden.”
Bestuurders moeten steeds meer complexe afwegingen maken tussen rendement en ESG. ESG gaat over milieu-, sociale en bestuurscriteria voor de activiteiten van een bedrijf die gevolgen kunnen hebben voor de samenleving of het leefmilieu. Het moeilijke is dat de regelgeving of wetgeving geen leidraad bieden. “Iedereen praat over ESG, alleen is dat begrip ongedefinieerd. Er ligt geen draaiboek bij de Europese Commissie of andere instellingen. Bedrijven en financiële departementen moeten het voor een groot stuk zélf invullen. Bijgevolg wordt het vraagstuk over financiële middelen nog groter. Komt daar nog bij dat er geen regels zijn rond de ESG-rapportering. Toch word je er als onderneming intussen op afgerekend.”
In zijn lange loopbaan heeft Herman Daems ook de discussie over diversiteit zien openbloeien. Zeker vertegenwoordigers van zijn generatie deden wel eens schamper over het zogeheten ‘old boys network’, met bestuurders die steeds uit dezelfde visvijver kwamen. “Dat is vandaag helemaal anders. Onder het mom van genderdiversiteit is dat heel bewust verder opgerekt. Ik geef toe dat ik in het begin geen groot voorstander was, maar vandaag zie ik dat dit grote voordelen oplevert. Het heeft ertoe geleid dat bedrijven bewust naar nieuwe bestuurders gingen zoeken. Wel heb ik ondervonden dat het old boys network voor een zekere stabiliteit zorgde. In het verleden heb ik het meegemaakt dat het huis in brand stond. Het netwerk ‘stond’ er toen, in tegenstelling tot alle anderen die plots geen tijd hadden. Als het brand moet de brandweer er zijn, dan zijn er geen valabele uitvluchten.”
Met argwaan, en soms met enige verbijstering, kijkt Herman Daems naar ons samenlevingsmodel en de gevolgen voor ondernemers en de economie. “We zijn het allemaal min of meer eens over de lijst van problemen in ons land. We zijn het zelfs grotendeels eens over de mogelijke oplossingen. Het mechanisme om te zeggen ‘jij gaat dat uitvoeren’ hebben we echter niet. Ik zie vandaag nog altijd geen personen die de problemen aanpakken. In dit land wijzen we nooit een verantwoordelijke aan.”
Herman Daems is dan ook geen voorstander van een overheid als aandeelhouder bij beursgenoteerde bedrijven. “Dat is een ramp. De overheid heeft te veel petten op: aandeelhouder, beschermer van jobs, regelgever. Dat leidt tot gigantische belangenconflicten. Kijk naar het drama bij Bpost. Het bedrijf heeft geprobeerd om een goede performer te zijn en zie wat de overheid daarvan gemaakt heeft. De overheidsbeslissing om contracten te schrappen, heeft veel beurswaarde vernietigd. De overheid trekt zich dat niet aan. Als meerderheidsaandeelhouder zou ze dat nochtans moeten voelen. Niemand is bezig met de essentie.”
Ook op het internationale toneel zijn er grote verschuivingen. Protectionisme is terug van weggeweest, met een lokale impact. “De tijd van de globalisering is voorlopig voorbij. Ik zeg ‘voorlopig’ omdat de economische geschiedenis leert dat er altijd golfbewegingen zijn. Of reshoring een antwoord biedt? “Ja, al is dat zeker voor Europa gemakkelijker gezegd dan gedaan. Waar zijn de beschikbare bedrijventerreinen? Waar is het geschoold technisch personeel? Op gebied van verankering denk ik dat we veel te ver zijn gegaan met het afbouwen van beslissingscentra. Er is een energiecrisis nodig geweest om dat te beseffen.”
‘Geheimen van de bestuurskamer. Herman Daems over corporate governance’ is verschenen bij LannooCampus.
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de finance wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
