Scenariodenken in onzekere tijden

Welke gevolgen hebben de brexit, handelsbelemmeringen, de klimaatcrisis, ... voor bedrijven? Is er echt een recessie op komst? Scenariodenken helpt de CFO om met deze en andere onzekerheden om te gaan. Onvoorzienbare gebeurtenissen - zogenaamde zwartezwaanfactoren - krijgen een plaats in het econometrisch model.

tekst: Rudy Aernoudt

Het tijdperk van globalisering en verering van vrijhandel lijkt voorbij. De lokale dimensie en de nauwe band tussen producent en consument is in. De handelsrelaties tussen de Verenigde Staten en China kunnen de wereldeconomie sterk beïnvloeden. Protectionisme steekt her en der de kop op. Volgens schattingen is 70 procent van de export onderhevig aan een of andere vorm van handelsbelemmering, tegenover 45 procent tien jaar geleden. Over de impact van een al dan niet harde brexit lopen de meningen uiteen. Milieuactivisten blijken steeds meer een stem in het kapittel te hebben. En recessievoorspellers vertrappelen elkaar om de meest immanente en diepgaande recessie te voorspellen. De omgekeerde rentecurve leidde tot een collectief blaffen van de honden van Pavlov, stellend dat dergelijke omkering de voorbode is van de recessie. Overigens zullen we binnenkort de banken moeten betalen indien we een te grote cashpositie hebben, zoals dat nu al het geval is in Duitsland of Zwitserland. Kortom, alles is mogelijk, niets is zeker. De CFO die denkt dat dit alles een ver-van-mijn-bedshow is, heeft het bij het verkeerde eind. De vraag is alleen: hoe ga je daarmee om?

Breng relevante scenario’s in kaart

Een mogelijke aanpak is het denken in scenario’s. Een scenario is geen voorspelling, maar een mogelijke toekomst. De eerste stap is het in kaart brengen van de relevante scenario’s. Dat gebeurt meestal via brainstormsessies. Daarbij kan je gebruik maken van wegingscoëfficiënten die de relevantie van de diverse parameters pogen in te schatten. Concreet: is de brexit relevant voor mijn bedrijf? Dit kan je relatief eenvoudig inschatten aangezien elk bedrijf weet welke handels- en investeringsrelaties het heeft of kan hebben met het Verenigd Koninkrijk. Of nog: is een verdere daling van de yuan relevant voor onze onderneming? Nog een voorbeeld: enquêtes tonen aan dat 44 procent van de consumenten verkiezen om hun producten zoveel mogelijk lokaal aan te kopen. Hoe snel het fenomeen local first zal evolueren, is niet duidelijk. Opnieuw kan de CFO de relevantie van deze parameter in kaart brengen. Indien het fenomeen versnelt, wat betekent dat voor onze omzet en Ebitda?

Ontwikkel een econometrisch model

Uitgaande van het klassieke businessplan, kan je als bedrijf vervolgens je omzet- en winstvooruitzichten inschatten op basis van de verschillende scenario’s. Meervoudige of multipele regressieanalyse is daarbij een hulpmiddel. Het is een statistische techniek die toelaat om de invloed van een aantal factoren op één aspect te bestuderen. In een meervoudige regressieanalyse neem je als afhankelijke determinant de omzet (of winst); de verschillende gewogen relevante scenario’s gelden als onafhankelijke determinant.

Naast de in kaart gebrachte parameters is het mogelijk om een black swan-factor in rekening te brengen. Die omvat totaal onvoorzienbare gebeurtenissen die een impact kunnen hebben op je bedrijf. Een voorbeeld is 9/11: zo’n aanslag had niemand zien komen en maakt dus deel uit van het zwartezwaanscenario.

Het econometrisch model geeft aanleiding tot diverse mogelijke resultaten: de meest waarschijnlijke projectie, de meest wenselijke, de onmogelijke, enzovoort. De strategie bestaat erin na te gaan welke maatregelen je als bedrijf best neemt opdat de meest wenselijke projectie ook de meest waarschijnlijke wordt.

Kies de meest optimale maatregel

De mogelijke maatregelen zijn natuurlijk heel divers, gaande van disruptieve innovatie, positieve ecologie, integratie van de lokale dimensie, big data-gestuurde marketing, wisselkoersindekking, enzovoort. Je kan iedere maatregel in het econometrisch model plaatsen om de meest optimale maatregelen te kiezen in functie van de diverse scenario’s. In het voorbeeld van local first: indien blijkt dat dit fenomeen mogelijk resulteert in een dalende omzet voor het bedrijf, dan kunnen maatregelen als lokale inplantingen en gerichte marketing dat effect neutraliseren of erop anticiperen en zo het gepercipieerde gevaar zelfs ombuigen tot een opportuniteit.

CFO, speel je strategische rol

Het opstellen van zo’n econometrisch model is niet evident. Grote bedrijven zetten teams op waarin economisten, econometristen en de CFO samen het model – de coëfficiënten en parameters – voorbereiden. Ook de grote consulentenbureaus verlenen soms bijstand. De centrale rol is weggelegd voor de CFO, die eens te meer van een rapporterings- en financiële functie naar een strategische rol evolueert.