Ziekenhuizen kregen de afgelopen jaren te maken met almaar slinkende marges. Voor het eerst evolueren die naar een globaal verlies voor de ziekenhuissector. Ook voor 2023 verwacht Belfius een negatief resultaat.
De indexatie van de lonen en de energieprijzen duwen de meerderheid van de ziekenhuizen onverbiddelijk in het rood. Dat doet de investeringen stilvallen en de reserves wegsmelten.
Naar jaarlijkse gewoonte maakte Belfius de resultaten bekend van zijn jaarlijkse financiële analyse (Maha) van de Belgische algemene ziekenhuizen. Het gaat om de cijfers van boekjaar 2022 van alle algemene ziekenhuizen in Vlaanderen, Wallonië en Brussel, 86 in totaal. Belfius vulde de data aan met een aantal enquêtegegevens voor de eerste jaarhelft van 2023. Bij de vergelijkingen kijkt Belfius terug tot 2019, het laatste pre-coronajaar. 2020 en 2021 waren immers jaren waarin de overheid wegens covid over de brug kwam met uitzonderlijke compensaties.
Het gewone bedrijfsresultaat gaat in 2022 met 328 miljoen euro achteruit. Dat resulteert in een globaal verlies voor de sector van 181 miljoen. Zowel in Vlaanderen, Brussel als Wallonië is er een globaal verlies. De omzet nam wel toe met 6,6 procent, maar de kosten stegen met 8 procent. De stijging van de omzet komt grotendeels op conto van de loonstijgingen van het personeel. De toename van de kosten heeft vooral te maken met de energiekosten (+62 procent) en voeding (+17 procent).
Voor 2023 verwacht Belfius nog eens een stijging van de energiekost van 77 procent ten opzichte van 2022, in totaal een meerkost van 169 miljoen euro. Ziekenhuizen werken immers met langdurige energiecontracten waarbij de prijzen grotendeels op voorhand vastliggen. De extra energietoelage van de overheid van 72 miljoen euro voor 2023 voor alle algemene en universitaire ziekenhuizen samen is dus ruim onvoldoende om de exploderende energiekosten op te vangen.
Van de 86 ziekenhuizen sloten er 49 het boekjaar 2022 af met verlies. Het globaal bedrijfsresultaat voor de hele sector klokt af op -0,96 procent van de omzet. Slechts 22 ziekenhuizen halen met hun gewoon bedrijfsresultaat de drempel van 1 procent van de omzet. De overgrote meerderheid van de ziekenhuizen verkeert dus in een precaire financiële situatie, die al verschillende jaren aanhoudt en jaar na jaar verslechtert. Belfius verwacht voor 2023 geen beterschap. Dat bleek ook al uit een bevraging van Zorgnet-Icuro eind 2022. Toen gaven acht op de tien Vlaamse ziekenhuizen aan dat zij een begroting voor 2023 in het rood hadden ingediend.
Ziekenhuizen in het rood moeten putten uit hun financiële reserves. Per honderd euro omzet moeten ze één euro halen uit de reserves. Dat zet de solvabiliteit onder druk. Een gezonde solvabiliteit wordt beschouwd als een eigen vermogen van minstens 20 procent van het balanstotaal (investeringssubsidies niet meegerekend). In Wallonië en Brussel zakt die solvabiliteit verder weg naar respectievelijk 18,8 procent en 17,6 procent. In Vlaanderen blijft ze voorlopig gezond met 27,9 procent. De situatie kan snel verslechteren als de resultaten de komende jaren niet verbeteren.
De vrije cashflow evolueert ongunstig. De beschikbare marge om zelf investeringen te financieren krimpt. Ook de mogelijkheden om nieuwe langetermijnleningen aan te gaan dalen. Samen met de explosief gestegen bouwkosten zet dat een enorme rem op de investeringen. De investeringsgraad in infrastructuur daalt sinds 2018 onafgebroken. Vooral in Vlaanderen is er een trager investeringsritme in de vernieuwing van de ziekenhuizen. Dat leidt tot een veroudering van het patrimonium. Het maakt het ook moeilijk voor de ziekenhuizen om te investeren in een klimaatvriendelijke bedrijfsvoering.
De Maha-analyse toont verder dat voldoende personeel vinden bovenaan de agenda blijft staan. Een opvallende vaststelling: naarmate de verloning verbetert (onder meer door de uitrol van IFIC) kiezen meer personeelsleden ervoor om deeltijds te werken. Opvallend is ook de stijging van interim- en projectstaffing. Dat is een dure oplossing waarop ziekenhuizen noodgedwongen een beroep doen wegens te veel vacatures die niet ingevuld raken. Ook het ziekteverzuim blijft stijgen en bedroeg in 2022 11,4 procent. Vooral het ziekteverzuim van meer dan één jaar neemt toe. Veel ziektelast van collega’s maakt het zwaarder voor wie op de werkvloer staat. De vicieuze cirkel blijft dus op volle toeren draaien, ondanks het zorgpersoneelsfonds en hogere lonen. Ook in 2022 moesten ziekenhuizen noodgedwongen afdelingen al dan niet tijdelijk sluiten.
Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van Zorgnet-Icuro: “De ziekenhuizen zitten al jaren in een zeer precair financieel evenwicht. De tijdelijke compensaties van de overheid konden een financiële ramp tijdens de covidcrisis afwenden. De impact van de energiecrisis en de inflatie leiden voor de sector in 2022 en heel waarschijnlijk ook in 2023 naar verlies. De flinterdunne marges van de afgelopen jaren zijn nu helemaal opgebruikt. Driekwart van de ziekenhuizen moet nu overleven door te putten uit opgebouwde reserves. Het is duidelijk dat dit geen jaren kan duren zonder ernstige gevolgen.”
Voorlopig blijft een fundamentele hervorming van de ziekenhuisfinanciering uit, met een correcte en rechtstreekse financiering van de ziekenhuisactiviteiten en verplichtingen waaraan ziekenhuizen moeten voldoen. Zorgnet-Icuro pleit voor een omvattende hervorming, geen gefragmenteerde maatregelen die het precaire evenwicht onder druk zetten. De komende decennia staan ons een sterke vergrijzing van de bevolking en een dalend aantal mensen op arbeidsleeftijd te wachten. Met die demografische uitdagingen is het duidelijk dat het niet enkel bij een financiële hervorming kan en zal blijven.
Margot Cloet: “We moeten dringend nadenken over de manier waarop we onze zorg organiseren en waar de overheidsmiddelen naartoe gaan. De hervorming van de financiering moet samengaan met een globale hervorming van het zorglandschap en de plaats die de ziekenhuizen hierin innemen. Dat vraagt een financieel stabiel kader en een alomvattend meerjarenplan. Om de investeringen op peil te houden, zal Vlaanderen een stevig tandje moeten bijsteken. Zoniet dreigen we achterop te hinken. Het wordt een uitdaging van formaat voor de volgende regeringen op alle beleidsniveaus. Deze Maha-resultaten tonen dat het zo niet verder kan.”
Bron: Zorgnet Icuro
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de finance wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
